„Rozwój wielkiego biznesu – złowieszczo pisał jednak już kilkadziesiąt lat później John D. Rockefeller – to zaledwie potwierdzenie prawa przetrwania najlepiej przystosowanych, świadectwo działania praw natury i praw Boga”. Prawa boskie, jakich przestrzegał ten bogobojny filantrop, obejmujące groźby, przekupstwa, oszustwa, szykany i wspieraną przez państwo policyjną przemoc, umożliwiły jego korporacji Standard Oil prowadzenie wojny ze wszystkimi producentami ropy naftowej w kraju. Był to bowiem okres powstawania nowej korporacyjnej rzeczywistości. „Ten proces – obwieszczał Rockefeller – to początek tworzenia się wielkiego systemu nowoczesnego zarządzania produkcją. On zrewolucjonizował zasady prowadzenia przedsięwzięć gospodarczych na całym świecie. Nadszedł na to czas. I musiał nadejść (...) Weszliśmy w erę kooperacji – jak nazywał monopole magnat przemysłu naftowego – Czasy indywidualizmu odeszły i nie wrócą już nigdy”(16) ...tak jak marzenie o demokracji i wolności, po których pozostał nam dziś już tylko mit... niczym wspomnienie po raju utraconym w niewolniczej, przemysłowej rzeczywistości.
Zbigniew Jankowski


PRZYPISY:___________________________________________________________________
(1) J.P. Warburg, w wystąpieniu przed Komisją Spraw Zagranicznych Senatu USA, 17.02.1950;

(2) E. Foner, Free Soil, Free Labor, Free Man: The Ideology of the Republican Party Before the Civil War, Oxford University Press, 1995, s. 17, 70;

(3) R. Howard, Far and Away (Za horyzontem), Universal Pictures Imaging Entertainment, 1992;

(4) F. Jackson Turner, The Frontier in American History, Dover Publications, Inc., 1996, s. 1;

(5) tamże s. 154, “Amerykańska demokracja powstała w lesie”;

(6) B. Franklin cytowany przez Fredericka Turnera w Beyond Geography: The Western Spirit Against the Wilderness, publikowane w Against Civilization. Readings and Reflections edited by John Zerzan, s. 64;

(7) J. de Crèvecoeur cytowany w R. Slotkin, Regeneration Through Violence. The Mythology of the American Frontier, 1600-1860, Wesleyan Univerisity Press, 1979, s. 265;

(8) H. Nash Smith, Virgin Land. The American West as Symbol and Myth, Harvard Univerisity Press, 2005, s. 127;

(9) E. Foner, Free Soil, Free Labor, Free Man, s. xxiv, 17;

(10) F. Jackson Turner, The Frontier in American History, s. 177, 193;

(11) M. Knopfler, Telegraph Road, Love Over Gold, Vertigo Records, 1982, inspiracją do napisania piosenki, jak wspominał jej autor, była podróż autobusowa drogą 24, zwaną też Telegraph Road, prowadzącą z Detroit w kierunku północnym do miasta Pontiac, Michingan i wyobrażenie procesu, który doprowadził do przekształcenia ‘wilderness’ (dzikiej puszczy) w cywilizację przemysłową;

(12) H. Nash Smith, Virgin Land, s. 191;

(13) K. Phillips, Wealth and Democracy. A Political History of the American Rich, Broadway Books, New York, 2002, s. 3;

(14) A. Trachtenberg, The Incorporation of America. Culture and Society in the Gilded Age, Hill and Wang, 2007, s. 80 i 81;

(15) H. Nash Smith, Virgin Land, s. 206, fragment listu Thomasa Jeffersona do Jamesa Madisona z Paryża z 1787 r.;

(16) A. Trachtenberg, The Incorporation of America, s. 86.